Κυριακή Γ’ των Νηστειών (της Σταυροπροσκυνήσεως) 
Αποστολικό Ανάγνωσμα: Εβρ. δ’ 14-16, ε’ 1-6 (31-03-2019)
Πρωτότυπο Κείμενο

«Ἀδελφοί, ἔχοντες ἀρχιερέα μέγαν διεληλυθότα τοὺς οὐρανούς, ᾿Ιησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ, κρατῶμεν τῆς ὁμολογίας. Οὐ γὰρ ἔχομεν ἀρχιερέα μὴ δυνάμενον συμπαθῆσαι ταῖς ἀσθενείαις ἡμῶν, πεπειραμένον δὲ κατὰ πάντα καθ’ ὁμοιότητα χωρὶς ἁμαρτίας. Προσερχώμεθα οὖν μετὰ παρρησίας τῷ θρόνῳ τῆς χάριτος, ἵνα λάβωμεν ἔλεον καὶ χάριν εὕρωμεν εἰς εὔκαιρον βοήθειαν. Πᾶς γὰρ ἀρχιερεὺς ἐξ ἀνθρώπων λαμβανόμενος ὑπὲρ ἀνθρώπων καθίσταται τὰ πρὸς τὸν Θεόν, ἵνα προσφέρῃ δῶρά τε καὶ θυσίας ὑπὲρ ἁμαρτιῶν, μετριοπαθεῖν δυνάμενος τοῖς ἀγνοοῦσι καὶ πλανωμένοις, ἐπεὶ καὶ αὐτὸς περίκειται ἀσθένειαν· καὶ διὰ ταύτην ὀφείλει, καθὼς περὶ τοῦ λαοῦ, οὕτω καὶ περὶ ἑαυτοῦ προσφέρειν ὑπὲρ ἁμαρτιῶν. Καὶ οὐχ ἑαυτῷ τις λαμβάνει τὴν τιμήν, ἀλλὰ καλούμενος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καθάπερ καὶ Ἀαρών. Οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς οὐχ ἑαυτὸν ἐδόξασε γενηθῆναι ἀρχιερέα, ἀλλ’ ὁ λαλήσας πρὸς αὐτόν· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε· καθὼς καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ».

Νεοελληνική Απόδοση

«Αδελφοί, ας κρατήσουμε, σταθερά την πίστη που ομολογούμε. Γιατί έχουμε μέγαν αρχιερέα, τον Ιησού, τον Υιό του Θεού, που έφτασε ως το θρόνο του Θεού. Δεν έχουμε αρχιερέα που να μην μπορεί να συμμεριστεί τις αδυναμίες μας. Αντίθετα, έχει δοκιμαστεί σε όλα, επειδή έγινε άνθρωπος σαν κι εμάς, χωρίς όμως να αμαρτήσει. Ας πλησιάσουμε, λοιπόν, με θάρρος το θρόνο της χάριτος του Θεού, για να μας σπλαχνιστεί και να μας δωρίσει τη χάρη του, την ώρα που τη χρειαζόμαστε. Κάθε αρχιερέας που προέρχεται από ανθρώπους, εγκαθίσταται για να υπηρετεί το Θεό για χάρη τους και για να προσφέρει δώρα και θυσίες για τις αμαρτίες τους. Είναι σε θέση να δείχνει ανοχή σ’ όσους ζουν στην άγνοια και στην πλάνη, αφού κι ο ίδιος έχει ανθρώπινες αδυναμίες. Εξαιτίας τους είναι υποχρεωμένος να προσφέρει, όπως για το λαό, έτσι και για τον εαυτό του, θυσίες για τη συγχώρηση των αμαρτιών. Επίσης, κανένας δεν παίρνει μόνος του αυτή την τιμή, αλλά όταν τον καλέσει ο Θεός, όπως ακριβώς κάλεσε τον Ααρών. Έτσι κι ο Χριστός, δεν τίμησε ο ίδιος τον εαυτό του με το αξίωμα του αρχιερέα, αλλά του το έδωσε εκείνος που του είπε: «Εσύ είσαι ο Υιός μου, εγώ σήμερα σε γέννησα». Σ’ ένα άλλο σημείο η Γραφή λέει: «Εσύ είσαι ιερέας για πάντα όπως ο Μελχισεδέκ».

Σχολιασμός

Ένα από τα πιο κυριότερα θέματα που διαπραγματεύεται η προς Εβραίους επιστολή είναι και η αρχιεροσύνη του Χριστού. Ο Απόστολος Παύλος για να τονίσει τον απολυτρωτικό χαρακτήρα που έχει το έργο του Χριστού επιχειρεί σ’ ένα μεγάλο τμήμα της επιστολής (4,14-10,18) κάνει σύγκριση της ιεροσύνης της Καινής Διαθήκης με την αρχιεροσύνη της Παλαιάς Διαθήκης, δηλαδή της αρχιερωσύνης του Χριστού με την αρχιερωσύνη του Λευΐ. Κάνοντας την σύγκριση αυτή ο Απόστολος Παύλος μας υποδεικνύει ότι ο Χριστός είναι αρχιερέας αιώνιος και σίγουρα δεν μπορεί κανένας να τον διαδεχτεί, και μάλιστα είναι ανώτερος από τον Ααρών και τους διαδόχους του. Ο απ. Παύλος αναφέρεται επίμονα καθώς δίνει και έμφαση στα όσα αναφέρει η ερμηνεία της Γενέσεως για το πρόσωπο του Μελχισεδέκ, τα οποία και ανάγει στο Χριστό.

Ο Μελχισεδέκ ως ιερέας δίνοντας την ευλογία του στον Αβραάμ σημαίνει ότι ο πρώτος ήταν ανώτερος από τον δεύτερο. Η «δεκάτη» που πρόσφερε στον Μελχισεδέκ ο Αβραάμ υποδηλώνει την κατωτερότητα της αρχιεροσύνης του Λευΐ απέναντι στην αρχιεροσύνη του Χριστού. Ο Θεός με τον όρκο του στον Ψαλμ. 109.4 διακηρύσσει την αιωνιότητα και την χωρίς σύγκριση υπεροχή της αρχιεροσύνης του Χριστού. Ο Ιησούς παραμένει «εις τον αιώνα» ο μοναδικός αρχιερέας και μεσίτης της νέας Διαθήκης. Το παρόν ανάγνωσμα αποτελεί την αφετηρία των όσων εκθέτει ο Απόστολος Παύλος γύρω από την αρχιεροσύνη του Χριστού. Στους στίχους 4,147-16, υπερθεματίζοντας την αρχιερατική ιδιότητα του Χριστού, συνιστά να προσερχόμαστε οι πιστοί με παρρησία στον θρόνο της χαριτός του, την πηγή των θείων δωρεών. Οι στιχ. 5,1-6 που ακολουθούν, αναφέρονται στα πρώτα επιχειρήματα του απ. Παύλου για την υπεροχή του Χριστού ως αρχιερέως πάντα συγκρινόμενη με τους εκπροσώπους της παλαιάς ιεροσύνης.

Ο Χριστός κατέχει τρία αξιώματα, το προφητικό, το αρχιερατικό, και το βασιλικό, τα οποία υπάρχουν ταυτόχρονα στο πρόσωπό του και αφορούν στο απολυτρωτικό του έργο, το έργο δηλαδή της σωτηρίας των ανθρώπων. Τα ονόματα αυτά μόνο διαφορετικό όνομα έχουν αφού στην ουσία είναι αδιαίρετα και μεταξύ τους ενωμένα στο ένα και το αυτό πρόσωπο του θείου λυτρωτή. Θα πρέπει να τονιστεί ακόμη ότι οι προφητείες κάνουν αναφορά στο πρόσωπο του Μεσσία παρουσιάζοντας τον αυτό ως προφήτη, ιερέα και ως βασιλιά. Όμως και ο Απόστολος Παύλος στην προς Κορινθίους επιστολή του (1, 30) αναφέρει ότι « εγενήθη ημίν σοφία από Θεού, δικαιοσύνη τε και αγιασμός και απολύτρωσις», σαφώς μιλάει εδώ ο Απόστολος για το απολυτρωτικό έργο του Χριστού, παρουσιάζει όμως και τις επί μέρους πλευρές του. Συγκεκριμένα το προφητικό με το «σοφία» , το αρχιερατικό με το «δικαιοσύνη τε και αγιασμός» και το βασιλικό με το «απολύτρωσις». Στην παρούσα όμως περικοπή (Εβρ. 4,14-5,6) ο Απόστολος Παύλος κάνει αναφορά στο αρχιερατικό αξίωμα του Χριστού, αξίωμα το οποίο αξίζει το κόπο να το προσεγγίσουμε θεολογικά.

Αυτό είναι το κέντρο και η καρδιά του απολυτρωτικού έργου του Κυρίου. Το αρχιερατικό αξίωμα του Κυρίου περιλαμβάνει όλα τα φοβερά, οδυνηρά και εξευτελιστικά βασανιστήρια αλλά και παθήματα τα οποία είχε υποστεί ο Κύριος με την ενανθρώπηση του από το πτωχό και λιτό σπήλαιο της Βηθλεέμ μέχρι τον οδυνηρό και μαρτυρικό Γολγοθά. Κεντρικό σημείο των παθημάτων του ο σταυρικός θάνατος, τον οποίο αποδέχτηκε χωρίς κανένα ενδοιασμό και για χάρη μας και αντί των αμαρτιών όλου του ανθρώπινου γένους, αλλά και του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά.

Η συγκεκριμένη περικοπή (Εβρ. 4,14 – 5,6) αναφέρεται σε μία θεμελιώδη ιδιότητα του Θεανθρώπου Κυρίου, την αρχιερατική. Είναι ο Αρχιερέας της Καινής Διαθήκης. Ο Χριστός πρόσφερε την υπέρτατη σταυρική θυσία για να απολυτρώσει το ανθρώπινο γένος. Σε αντίθεση με τους αρχιερείς και ιερείς της Παλαιάς Διαθήκης οι οποίοι θυσίαζαν ζώα για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους ο Χριστός πρόσφερε αλλά και θυσίασε τον ίδιο τον εαυτό του, έδωσε σαν λύτρα την «ψυχήν αυτού» (Ματθ. 20,28) , την ζωή του, προκειμένου να μας εξαγοράσει από την κατάρα του νόμου και να μας χαρίσει τη θεία υιοθεσία.(Γαλ.3,13 και 4,5).
Ο Ιησούς είναι αρχιερέας όλων των ανθρώπων και την αλήθεια αυτή μας διδάσκει σήμερα ο απ. Παύλος, και μάλιστα μας τονίζει και το χρέος μας απέναντι στον αρχιερέα και Κύριο μας Ιησού Χριστό. Συγκεκριμένα το χρέος μας είναι να «κρατῶμεν τῆς ὁμολογίας». Να ομολογούμε την πίστη μας αλλά και να περιφρουρούμε την πίστη μας. Αυτό υποδηλώνει ότι πρώτο δεν ντρεπόμαστε για την πίστη μας προς τον Χριστό. Με πολύ απλό λεξιλόγιο δεν πρέπει να νιώθουμε ανασφάλειες και πολύ περισσότερο ντροπή γιατί είμαστε Χριστιανοί.

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: (Μκ. η΄ 34 – θ΄1)
Πρωτότυπο Κείμενο

«Εἶπεν ὁ Κύριος· Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι. Ὅς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ᾿ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελίου, οὗτος σώσει αὐτήν. Τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; Ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ; Ὅς γὰρ ἐὰν ἐπαισχυνθῇ με καὶ τοὺς ἐμοὺς λόγους ἐν τῇ γενεᾷ ταύτῃ τῇ μοιχαλίδι καὶ ἁμαρτωλῷ, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπαισχυνθήσεται αὐτὸν ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀγγέλων τῶν ἁγίων. Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι εἰσί τινες τῶν ὧδε ἑστηκότων, οἵτινες οὐ μὴ γεύσωνται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσι τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει».

Νεοελληνική Απόδοση

«Είπε ο Κύριος: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει το σταυρό του κι ας με ακολουθεί. Γιατί όποιος θέλει να σώσει τη ζωή του θα τη χάσει· όποιος όμως χάσει τη ζωή του εξαιτίας μου και εξαιτίας του ευαγγελίου, αυτός θα τη σώσει. Τι θα ωφεληθεί ο άνθρωπος, αν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο αλλά χάσει τη ζωή του; Τι μπορεί να δώσει ο άνθρωπος αντάλλαγμα για τη ζωή του; Όποιος, ζώντας μέσα σ΄ αυτή τη γενιά την άπιστη κι αμαρτωλή, ντραπεί για μένα και για τη διδασκαλία μου, θα ντραπεί γι’ αυτόν και ο Υιός του Ανθρώπου, όταν έρθει με όλη τη λαμπρότητα του Πατέρα του, μαζί με τους αγίους αγγέλους». Τους έλεγε ακόμη ο Ιησούς: «Σας βεβαιώνω πως υπάρχουν μερικοί ανάμεσα σ΄ αυτούς που βρίσκονται εδώ, οι οποίοι δε θα γευτούν το θάνατο, πριν δουν να έρχεται δυναμικά η βασιλεία του Θεού».

Σχολιασμός

Βρισκόμαστε στο μέσο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και η Εκκλησία προβάλλει τον Τίμιο Σταυρό καλώντας μας να τον προσκυνήσουμε με δέος και πίστη και να πάρουμε χάρη πολλή και δύναμη για τον πνευματικό αγώνα που διεξάγουμε την περίοδο αυτή. Μας θυμίζει η Εκκλησία με την Κυριακή αυτή, ότι αν δεν σηκώσουμε το σταυρό μας, δεν θα μπορέσουμε να συναντήσουμε τον αναστημένο Χριστό. Ταυτόχρονα θέλει να μας ενθαρρύνει, δείχνοντας ότι η σταύρωση αυτή στην πραγματικότητα είναι ζωηφόρος θάνατος και μια σταυρόμορφη ανάσταση, αφού ο Σταυρός που ήταν σύμβολο θανάτου έγινε η εγγύηση της ζωής, γιατί έδωσε την ευκαιρία στην αγάπη να σταυρωθεί και να γίνει έτσι αθάνατη. Ο Σταυρός του Χριστού αποτελεί την ειδοποιό διαφορά και τη δύναμη του χριστιανικού κηρύγματος στον κόσμο.

Όποιος θέλει, είπε ο Κύριος, να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του και να πάρει απόφαση να υποστεί για μένα, όχι μόνο κάθε θλίψη και δοκιμασία, αλλά και θάνατο σταυρικό. Όποιος θέλει να σώσει την ψυχή του θα πρέπει να την χάσει, όποιος όμως την χάσει για χάρη του Κυρίου αυτός θα την σώσει. Τι ωφέλεια θα έχει ο άνθρωπος αν κερδίσει τα πάντα στη γη και χάσει την ψυχή του;

Στη φράση αυτή «οστις θέλει» βλέπουμε για ακόμα μια φορά ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό ελεύθερος. Η ελευθερία είναι το διακριτικό γνώρισμα του χριστιανού και ο Κύριος σέβεται το δώρο αυτό της ελευθερίας και κανένα δεν εξαναγκάζει στην υπακοή του. Κρούει τη θύρα και όποιος ακούσει της θεϊκής φωνής, την ανοίγει για να μπει ο μεγάλος επισκέπτης. Αν θέλει και όποιος θέλει μπορεί να ακολουθήσει τον Χριστό. Δεν διακηρύσσει μόνο την κατοχύρωση και το σεβασμό της ανθρώπινης ελευθερίας, αλλά οδηγεί τον άνθρωπο σε συνειδητή επιλογή. Ο Χριστός απευθύνεται προς τους ανθρώπους όλων των αιώνων και ορίζει τους όρους υπό τους οποίους μπορεί κανείς να γίνει Χριστιανός και να ενταχθεί στην Εκκλησία του.
Η ένταξη αυτή δεν γίνεται αναγκαστική. Εθελοντές ζητά ο Χριστός, όχι ανελεύθερα πλάσματα που εκτελούν καταναγκαστικά έργα.

Όταν ο Χριστός μας καλεί να σηκώσουμε το δικό μας σταυρό αντιπαραβάλλει τη δική του σταυρική θυσία και το παράδειγμά του που έλαβε την πρωτοβουλία να σταυρωθεί για να μας λυτρώσει από την αμαρτία και το θάνατο. Όπως οι αρχές και εξουσίες του κόσμου απέρριψαν τον ίδιο τον Χριστό και το Ευαγγέλιό του και τον οδήγησαν στο σταυρό, κατά τον ίδιο τρόπο και οι Μαθητές του διαχρονικά θα δεχθούν τον δικό τους σταυρό, γιατί πάντοτε θα υπάρχουν εκείνοι που αντιστρατεύονται τον Ιησού Χριστό, ως Υιό του Θεού, απορρίπτουν το σωτήριο έργο του και τη διδασκαλία του Ευαγγελίου του. Η με οποιοδήποτε τρόπο παρουσία του Ιησού Χριστού και η ομολογία του στον κόσμο της αμαρτίας καθίσταται ενοχλητική. Για το λόγο αυτό προειδοποίησε εκείνους που τον ακολουθούν: «Ει ο κόσμος υμάς μισεί, γινώσκετε ότι εμέ πρώτον υμών μεμίσηκε. ει εκ του κόσμου ήτε, ο κόσμος αν το ίδιον εφίλει˙ ότι δε εκ του κόσμου ουκ εστέ, αλλ’ εγώ εξελεξάμην υμάς εκ του κόσμου, διά τούτο μισεί υμάς ο κόσμος … ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσιν» (Ιω. 15-20). Καλούμαστε, επομένως να δώσουμε τη δική μας μαρτυρία για τον ίδιο τον Χριστό και το Ευαγγέλιό του. Ο Χριστός μας καλεί να σηκώσουμε το σταυρό μας, αλλά αυτός πρώτος σήκωσε το δικό του Σταυρό. Ζητά από εμάς θυσία, αλλά πρώτος αυτός θυσιάστηκε.

Ο «σταυρός», που μας καλεί ο Ιησούς να σηκώσουμε, είναι επιπρόσθετα οι θλίψεις και τα βάσανα της ζωής και παράλληλα η άρνηση των αμαρτωλών επιθυμιών και των φθοροποιών παθών. Ως μαθητές του Χριστού γνωρίζουμε ότι η άρση του σταυρού μας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετοχή στη ζωή του Χριστού. Όμως, όπως διαβεβαιώνει ο Απ. Παύλος, «πιστός ο Θεός, ος ουκ εάσει υμάς πειρασθήναι υπέρ ο δύνασθε, αλλά ποιήσει συν τω πειρασμώ και την έκβασιν του δύνασθαι υμάς υπενεγκείν» (Α΄ Κορ. 10,13). Καμία θλίψη και δοκιμασία δε θα υπήρχε στη ζωή μας αν ο ίδιος ο Θεός δεν μας έδινε την ίδια στιγμή τη δύναμη για να την αντέξουμε. Υποτασσόμαστε στο θέλημα του Θεού, υπομένοντας κάθε δοκιμασία, η οποία χαρακτηρίζεται από τον Κύριο ως Σταυρός. Αυτή η αγόγγυστη υποταγή οδηγεί τον άνθρωπο έμπρακτα στο «ακολουθείτω μοι».

Άρση του σταυρού είναι επίσης ο πνευματικός αγώνας, για σταύρωση των αμαρτωλών επιθυμιών μας. Είναι όμως εύκολο πράγμα ν’ απαρνηθούμε τις χαρές του κόσμου; Να κόψουμε κάθε σχέση μ’ ό,τι μας τραβάει στο κακό και στην αμαρτία; Να αποδεχτούμε χωρίς διαμαρτυρία τη θλίψη ή τη δοκιμασία που βρέθηκε στη ζωή μας; Δεν είναι εύκολο. Χρειάζεται, για να το κατορθώσουμε, ένας αγώνας καθημερινός σκληρός και πάντα στη σκέψη μας να έχουμε τον Εσταυρωμένο Χριστό. Ο Σταυρός του Κυρίου, ο οποίος υψώνεται στο βίο της Εκκλησίας, υπενθυμίζεται σε όλο το κόσμο και σε μας ότι, όταν διαλέξουμε το Σταυρό ως τρόπο ζωής μας, τότε έχουμε και την Ανάσταση. Όταν θλίψεις και ανάγκες μας κυκλώνουν υψώνουμε τα μάτια της ψυχής μας και ατενίζουμε με πίστη τον Σταυρό του Χριστού μας και προχωράμε συσταυρωμένοι και συναναστημένοι με το Χριστό. Και επειδή «τα αδύνατα παρά ανθρώποις δυνατά παρά τω Θεώ εστί», σ’ αυτό τον αγώνα δεν είμαστε μόνοι μας, αλλά ο Κύριος συμπορεύεται, έτοιμος πολλές φορές να «σηκώσει το σταυρό» για μας.