Ευαγγέλιον της Κυριακής
Ἰω. (ιζ΄ 1–13)

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἐπάρας ὁ Ἰησοῦς τοὺς ὀφθαλμοὺς αὑτοῦ εἰς τὸν οὐρανόν, εἶπε· Πάτερ, ἐλήλυθεν ἡ ὥρα, δόξασόν σου τὸν Υἱόν, ἵνα καὶ ὁ Υἱός σου δοξάσῃ σε˙ καθὼς ἔδωκας αὐτῷ ἐξουσίαν πάσης σαρκός, ἵνα πᾶν ὃ δέδωκας αὐτῷ, δώσῃ αὐτοῖς ζωὴν αἰώνιον. Αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεόν, καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν. Ἐγώ σε ἐδόξασα ἐπὶ τῆς γῆς˙ τὸ ἔργον ἐτελείωσα ὃ δέδωκάς μοι ἵνα ποιήσω· Καὶ νῦν δόξασόν με σύ, Πάτερ, παρὰ σεαυτῷ τῇ δόξῃ ᾗ εἶχον, πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι, παρὰ σοί. Ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις, οὓς δέδωκάς μοι ἐκ τοῦ κόσμου˙ σοὶ ἦσαν, καὶ ἐμοὶ αὐτοὺς δέδωκας, καὶ τὸν λόγον σου τετηρήκασι. Νῦν ἔγνωκαν, ὅτι πάντα ὅσα δέδωκάς μοι, παρὰ σοῦ ἐστιν· ὅτι τὰ ρήματα ἃ δέδωκάς μοι, δέδωκα αὐτοῖς˙ καὶ αὐτοὶ ἔλαβον, καὶ ἔγνωσαν ἀληθῶς, ὅτι παρὰ σοῦ ἐξῆλθον, καὶ ἐπίστευσαν, ὅτι σύ με ἀπέστειλας.

Ἐγὼ περὶ αὐτῶν ἐρωτῶ· οὐ περὶ τοῦ κόσμου ἐρωτῶ, ἀλλὰ περὶ ὧν δέδωκάς μοι, ὅτι σοί εἰσι. Καὶ τὰ ἐμὰ πάντα σά ἐστι, καὶ τὰ σὰ ἐμά˙ καὶ δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς. Καὶ οὐκ ἔτι εἰμὶ ἐν τῷ κόσμῳ, καὶ οὗτοι ἐν τῷ κόσμῳ εἰσί, καὶ ἐγὼ πρὸς σὲ ἔρχομαι. Πάτερ ἅγιε, τήρησον αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου, οὓς δέδωκάς μοι, ἵνα ὦσιν ἓν καθὼς ἡμεῖς. Ὅτε ἤμην μετ’ αὐτῶν ἐν τῷ κόσμῳ, ἐγὼ ἐτήρουν αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου· οὓς δέδωκάς μοι ἐφύλαξα, καὶ οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν ἀπώλετο, εἰ μὴ ὁ υἱὸς τῆς ἀπωλείας, ἵνα ἡ Γραφὴ πληρωθῇ. Νῦν δὲ πρὸς σὲ ἔρχομαι, καὶ ταῦτα λαλῶ ἐν τῷ κόσμῳ, ἵνα ἔχωσι τὴν χαρὰν τὴν ἐμὴν πεπληρωμένην ἐν αὑτοῖς.

Απόδοση στη νεοελληνική:

Τόν καιρό ἐκείνο, ὁ Ἰησοῦς τὰ μάτια του ἐσήκωσε εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ εἶπε, «Πατέρα, ἦλθε ἡ ὥρα· δόξασε τὸν Υἱόν σου, διὰ νὰ σὲ δοξάσῃ καὶ ὁ Υἱός σου, σύμφωνα μὲ τὴν ἐξουσίαν ποὺ τοῦ ἔδωκες ἐπὶ ὅλων τῶν ἀνθρώπων, διὰ νὰ δώσῃ ζωὴν αἰώνιον εἰς τὸν καθένα ἀπὸ ἐκείνους ποὺ τοῦ ἔδωκες. Αὐτὴ εἶναι ἡ αἰώνιος ζωή, τὸ νὰ γνωρίζουν σὲ τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν καὶ τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν ὁποῖον ἔστειλες. Ἐγὼ σὲ ἐδόξασα ἐπὶ τῆς γῆς, ἐτελείωσα τὸ ἔργον ποὺ μοῦ ἔδωκες νὰ κάνω, καὶ τώρα δόξασέ με σύ, Πατέρα, πλησίον σου μὲ τὴν δόξαν ποὺ εἶχα μαζί σου πρὶν νὰ ὑπάρξῃ ὁ κόσμος. Ἐφανέρωσα τὸ ὄνομά σου εἰς τοὺς ἀνθρώπους, τοὺς ὁποίους μοῦ ἔδωκες ἀπὸ τὸν κόσμον. Δικοί σου ἦσαν καὶ τοὺς ἔδωκες σ’ ἐμένα, καὶ τὸν λόγον σου ἔχουν τηρήσει. Τώρα κατάλαβαν ὅτι ὅλα ὅσα μοῦ ἔδωκες, εἶναι ἀπὸ σένα, διότι τὰ λόγια ποὺ μοῦ ἔδωκες, τοὺς τὰ ἔδωκα καὶ αὐτοὶ τὰ ἐδέχθησαν καὶ ἐγνώρισαν ἀληθινὰ ὅτι ἐβγῆκα ἀπὸ σένα καὶ ἐπίστεψαν ὅτι σὺ μὲ ἔστειλες. Ἐγὼ γι’ αὐτοὺς παρακαλῶ, δὲν παρακαλῶ γιὰ τὸν κόσμο, ἀλλὰ γιὰ ἐκείνους ποὺ μοῦ ἔδωκες, ἐπειδὴ εἶναι δικοί σου, καὶ ὅλα τὰ δικά μου εἶναι δικά σου καὶ τὰ δικά σου εἶναι δικά μου, καὶ ἔχω δοξασθῆ δι’ αὐτῶν. Δὲν θὰ εἶμαι πλέον εἰς τὸν κόσμον, ἐνῷ αὐτοὶ θὰ εἶναι εἰς τὸν κόσμον, καὶ ἐγὼ ἔρχομαι σ’ ἐσένα. Πατέρα ἅγιε, φύλαξέ τους μὲ τὴν δύναμιν τοῦ ὀνόματός σου ποὺ μοῦ ἔδωκες, διὰ νὰ εἶναι ἕνα ὅπως εἴμεθα ἐμεῖς. Ὅταν ἤμουν μαζί τους εἰς τὸν κόσμον, ἐγὼ τοὺς ἐφύλαττα μὲ τὴν δύναμιν τοῦ ὀνόματός σου· ἐκείνους ποὺ μοῦ ἔδωκες τοὺς ἐφύλαξα καὶ κανένας ἀπ’ αὐτοὺς δὲν ἐχάθηκε παρὰ ὁ υἱὸς τῆς ἀπωλείας, διὰ νὰ ἐκπληρωθῇ ἡ γραφή. Ἀλλὰ τώρα ἔρχομαι σ’ ἐσένα, καὶ αὐτὰ τὰ λέγω ἐνῷ εἶμαι ἀκόμη εἰς τὸν κόσμον, διὰ νὰ ἔχουν τὴν χαράν μου μέσα τους τελείαν.

Η σημερινή Κυριακή είναι αφιερωμένη στην ιερή μνήμη των 318 θεοφόρων Πατέρων της Εκκλησίας που συμμετείχαν στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας το 325 μ.Χ., για να επιβεβαιώσουν βασικές διδασκαλίες της Εκκλησίας μας που έχουν σχέση με την εν Χριστώ σωτηρία μας. Οι βασικές αυτές αρχές τονίζονται μέσα από τα πρώτα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως μας, το γνωστό «Πιστεύω», που συνεχίζουμε μέχρι σήμερα όλοι οι Χριστιανοί να επαναλαμβάνουμε με φόβο Θεού για να τονίζουμε την πίστη μας στον Θεό Πατέρα ως το Δημιουργό του κόσμου και στον Ιησού Χριστό ως τον Μονογενή του Υιό που ήλθε στον κόσμο για να μας σώσει από την αμαρτία και τον θάνατο και να μας οδηγήσει στον Παράδεισο.

Γενικότερα όταν μιλάμε για τους Πατέρες της Εκκλησίας, εννοούμε όσους εκ των κληρικών της Εκκλησίας μας διακρίθηκαν σε αγιότητα, οσιότητα και στην διαποίμανση των πιστών. Εννοούμε δηλαδή τους κληρικούς μας που αναλαμβάνουν με επιτυχία την ποιμαντική ευθύνη της πνευματικής προκοπής των πιστών.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας με την ποιμαντική τους φροντίδα και με τον ασκητικό τους αγώνα αγίασαν και έγιναν φωτεινά παραδείγματα για όλους μας. Με το έργο τους οι Πατέρες εξηγούσαν τον Λόγο του Θεού, ερμήνευαν το Πρόσωπο και το έργο του Ιησού Χριστού υπογραμμίζοντας την αγία Γραφή ώστε να γνωρίζουν οι πιστοί την αλήθεια για να προκόπτουν πνευματικά. Αντίκρουαν με τον προφορικό και τον γραπτό λόγο τις ύποπτες και τις εσφαλμένες γνώμες και αντιλήψεις διαφόρων αιρετικών και σχισματικών. Έτσι οι Πατέρες της Εκκλησίας είναι φορείς και εκφραστές της αλήθειας που είναι διατυπωμένη στην Αγία Γραφή και στην Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας μας. Εκφράζουν την αλήθεια της Παραδόσεως στη γλώσσα της εποχής και μέσω της ιδιομορφίας των ανθρώπων για να είναι κατανοητοί.

Όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας ζούσαν και γνώριζαν το θύραθεν πνευματικό κλίμα της εποχής τους χρησιμοποιώντας το αριστοτεχνικά μέσα στην Θεολογία τους για να εκφράσουν τις αλήθειες της Εκκλησίας μας. Πρόκειται περί του είδους της σχέσεως Εκκλησίας και κόσμου. Και το είδος που εφάρμοσαν οι Πατέρες είναι η πρόσληψη του κόσμου από την Εκκλησία. Το αντίθετο αυτού του είδους είναι η εκκοσμίκευση, η πρόσληψη δηλαδή της Εκκλησίας από τον κόσμο, όταν δηλαδή η Εκκλησία γίνεται κοσμική με κίνδυνο να απολέσει τον πνευματικό και σωτηριολογικό χαρακτήρα της.
Αντίθετα όταν έχουμε πρόσληψη του κόσμου από την Εκκλησία τότε ο κόσμος γίνεται Εκκλησία, τότε ο κόσμος αγιοποιείται και σώζεται. Όταν όμως συναντούμε το φαινόμενο της εκκοσμίκευσης, τη πρόσληψη δηλαδή της Εκκλησίας από τον κόσμο, τότε η Εκκλησία γίνεται κόσμος, γίνεται κοσμική με κίνδυνο τη διάλυσή της.

Εκεί που έχουμε πρόσληψη του κόσμου από την Εκκλησία πορεύεται η Ορθοδοξία, και εκεί που έχουμε πρόσληψη της Εκκλησίας από τον κόσμο πορεύεται, το σχίσμα, η κακοδοξία και τελικά η αίρεση. Οι Πατέρες της Εκκλησίας δημιούργησαν ως εμπνευσμένοι διαμορφωτές τη Θεολογία, το φρόνημα και το ήθος της Εκκλησίας και του Χριστιανισμού.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας εκπροσωπούν και εκφράζουν τη νέα πνευματική πραγματικότητα, η οποία εμφανίσθηκε με την ενανθρώπιση του Θείου Λόγου και συνεκλόνισε και μεταστοιχείωσε πραγματικά σε μεγάλο βαθμό την όλη ανθρωπότητα. Οι Πατέρες της Εκκλησίας είναι οι μεγάλοι εμπνευστές και δημιουργοί του νέου πνευματικού μέτρου στον κόσμο.

Αυτό όμως που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας μας αποτελούν τους φορείς της Παραδόσεως και του ήθους της Εκκλησίας που εξ αφορμής κάποιας μεγάλης θεολογικής κρίσεως φωτίζονται από το Άγιο Πνεύμα και εκφράζουν θεολογικά μια ευρύτερη εμπειρία της αλήθειας, με αποτέλεσμα να συμβάλλουν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κρίσεως, η οποία αφορά στην αλήθεια και άρα στη σωτηρία του ανθρώπου. Κοινό γνώρισμα όλων των Πατέρων της Εκκλησίας μας υπήρξε ο πόνος και ο παλμός τους για τα κοινά και για το κοινό καλό της κοινωνίας τους. Η ζωή τους κι η όλη ύπαρξη τους αποτελούσαν έκφραση και πραγμάτωση του όλου σώματος της Εκκλησίας, των πόνων και των ονείρων των ανθρώπων της εποχής τους για ένα καλύτερο κόσμο.

Έτσι οι Πατέρες της Εκκλησίας αποτελούν τα ζωντανά στόματα της Εκκλησίας μέσω των οποίων εκφράζεται η εκκλησιαστική συνείδηση. Μέσω των Πατέρων της Εκκλησίας εκφράζεται η πίστη της Εκκλησίας μας κι εξακολουθεί να αντηχεί σε μας το Αποστολικό κήρυγμα, η Θεία Αποκάλυψη που δόθηκε στην ανθρωπότητα μέσω του Χριστού και των προσώπων εκείνων που εξέλεξε ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός για να καταστήσει στους ανθρώπους την σωτηριολογική αλήθεια του Θεού γνωστή και προσιτή.

Σήμερα, όπως ήδη αναφέραμε, η Εκκλησία μας τιμά ειδικότερα τους 318 Θεοφόρους Πατέρες που συμμετείχαν στην πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας, όπου με το Σύμβολο της Πίστεως καταδικάστηκε η αιρετική διδασκαλία του Αρείου και των οπαδών του, που απέρριπταν τη φυσική Θεότητα του Υιού και Λόγου του Θεού, λέγοντας ασεβώς ότι υπήρχε εποχή που ο Χριστός δεν ήταν Θεός και κατά συνέπεια ότι ήταν κτίσμα, ένα δηλαδή από τα δημιουργήματα του Θεού. Οι οπαδοί του αιρεσιάρχη Αρείου πέτυχαν μάλιστα να επηρεάσουν την πολιτική εξουσία και να κυριαρχήσουν στην Ανατολή με διάφορες μορφές. Σταδιακά όμως οι Αρειανόφρονες δεν συμφωνούσαν μεταξύ τους και έτσι διασπάσθηκαν σε διάφορες αιρετικές παρατάξεις. Γενικά ο Αρειανισμός προκάλεσε μια από τις σοβαρότερες κρίσεις στην ιστορία της Εκκλησίας γιατί με την άρνηση της φυσικής Θεότητας του Χριστού απέρριπταν την πραγματικότητα του λυτρωτικού χαρακτήρα του Χριστιανισμού.

Ο Άρειος απολυτοποιώντας την ενότητα και την μοναδικότητα του Θεού Πατέρα υποτιμά τα άλλα δύο Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Αυτό είναι άλλωστε και το χαρακτηριστικό γνώρισμα της κάθε αίρεσης. Η απολυτοποίηση ενός μέρους της αλήθειας σε βάρος της όλης αλήθειας της δογματικής διδασκαλίας της Εκκλησίας μας. Στην πραγματικότητα, σ’ αυτή την περίπτωση, για την αντίληψη του δόγματος, λειτουργεί ένα στοιχείο ανθρωπομορφικό, ανθρωποκεντρικό και ατομοκεντρικό, δηλαδή εγωϊστικό. Είναι μια απολυτοποίηση της λογικής του ανθρώπου και έτσι το δόγμα κατανοείται όχι όπως το κατανοεί η συνείδηση της Εκκλησίας μας, αλλά όπως το αντιλαμβάνεται μια λογική περιορισμένη που έχει την εγωιστική απαίτηση να νομίζει ότι μπορεί να τα γνωρίζει όλα.

Η σημερινή Κυριακή που είναι αφιερωμένη στην ιερά μνήμη των Θεοφόρων Πατέρων της Πρώτης Οικουμενικής Συνόδου, μας μεταφέρει λοιπόν στους μεγάλους αγώνες τους ενάντια στην αίρεση του Αρείου, που τάραζε, όπως τονίσαμε, την όλη ενότητα της Εκκλησίας. Ταυτόχρονα όμως οι αγώνες των Πατέρων της Εκκλησίας οδήγησαν στη νίκη της Ορθόδοξης αλήθειας και στη διατήρηση της ενότητας του λαού του Θεού.

Έτσι το σημερινό Ευαγγελικό ανάγνωσμα, παρουσιάζοντας στους πιστούς ένα μέρος από την προσευχή του Κυρίου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού στον κήπο της Γεθσημανής, μας αποκαλύπτει την αγωνία του Ιησού για τους αγίους μαθητές του και Αποστόλους του και για όλους τους διαδόχους τους και γενικά τους μετέπειτα πιστούς Μαθητές του, τους αγίους μας.

Παρακαλεί ο Ιησούς τον Πατέρα του να προφυλάξει τους μαθητές του από κάθε τι κακό και πονηρό. Προσεύχεται ο Ιησούς στον Πατέρα του να προφυλάξει τους Μαθητές και να τους προστατεύει στο δύσκολο δρόμο της σωστής διδασκαλίας του Ευαγγελίου. Παρακαλεί ο Ιησούς τον Πατέρα του να τους αγιάσει μέσα στην αλήθεια και σ’ αυτήν να αφιερώσουν ολόκληρη τη ζωή τους. Κυρίως όμως ο Ιησούς προσεύχεται για την ενότητα όλων των ανθρώπων που θα πιστέψουν στο όνομά του. Η ενότητα αυτή θα ενισχύεται από την ενότητα που υπάρχει ανάμεσα στον Πατέρα και στον Υιόν. Καρπός της ενότητας αυτής είναι η ορθή πίστη των ανθρώπων στην Αγία Τριάδα.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέει ότι «όταν πάντες ομοίως πιστεύομεν, τότε ενότης εστί». Επομένως κάθε απόκλιση του Χριστιανού από την ακρίβεια της πίστεως συνιστά πράξη διασπάσεως της ενότητας της Εκκλησίας.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν κατά τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών να έχουμε ως φάρους όλες αυτές τις μεγάλες και ηρωϊκές μορφές των Αγίων Θεοφόρων Πατέρων της πρώτης Οικουμενικής Συνόδου. Το παράδειγμά τους μας θυμίζει το μεγάλο χρέος που έχουμε ως χριστιανοί να συνεχίσουμε τον πνευματικό μας αγώνα για την Ορθόδοξη πίστη μας. Έτσι θα παραμείνει ζωντανή η παρουσία του Χριστού μέσα στον κόσμο, για να ελπίζουμε στην εν Χριστώ σωτηρία μας και την είσοδό μας στο Παράδεισο.