Κυριακή Μετά τα Φώτα, Αποστολικό Ανάγνωσμα: Εφ. δ΄ 7-13 (08-01-2023)

Πρωτότυπο Κείμενο

Ἀδελφοί, ἑνὶ ἑκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χάρις κατὰ τὸ μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ. Διὸ λέγει· ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν καὶ ἔδωκε δόματα τοῖς ἀνθρώποις. Τὸ δὲ ἀνέβη τί ἐστιν εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη πρῶτον εἰς τὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς; Ὁ καταβὰς αὐτός ἐστι καὶ ὁ ἀναβὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ τὰ πάντα. Καὶ αὐτὸς ἔδωκε τοὺς μὲν ἀποστόλους, τοὺς δὲ προφήτας, τοὺς δὲ εὐαγγελιστάς, τοὺς δὲ ποιμένας καὶ διδασκάλους, πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ.

Νεοελληνική Απόδοση

Αδελφοί, στον καθένα μας έχει δοθεί κάποιο ιδιαίτερο χάρισμα, σύμφωνα με το μέτρο που δωρίζει ο Χριστός. Γι’ αυτό λέει η Γραφή: Ανέβηκε ψηλά, πήρε μαζί του αιχμαλώτους, έδωσε δώρα στους ανθρώπους. Το ανέβηκε όμως, τι άλλο σημαίνει παρά πως προηγουμένως είχε κατέβει εδώ στη γη; Αυτός που κατέβηκε είναι ο ίδιος που ανέβηκε πάνω απ’ όλους τους ουρανούς, για να γεμίσει με την παρουσία του το σύμπαν. Αυτός, λοιπόν, σε άλλους έδωσε το χάρισμα του αποστόλου, σε άλλους του προφήτη, σε άλλους του ευαγγελιστή και σ’ άλλους του ποιμένα και δασκάλου, για να καταρτίζουν τους πιστούς για το έργο της διακονίας, ώστε να οικοδομείται το σώμα του Χριστού. Έτσι θα καταλήξουμε όλοι στην ενότητα που δίνει η πίστη και η βαθιά γνώση του Υιού του Θεού, θα γίνουμε ώριμοι και θα φτάσουμε στην τελειότητα που μέτρο της είναι ο Χριστός.

Σχολιασμός

Η Κυριακή που ακολουθεί τη μεγάλη Δεσποτική εορτή των Θεοφανείων, ονομάζεται Κυριακή μετά τα Φώτα. Το αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας είναι παρμένο από την προς Εφεσίους Επιστολή του Αποστόλου Παύλου.

Το αποστολικό ανάγνωσμα δεν αναφέρεται συγκεκριμένα στο γεγονός της Βάπτισης του Κυρίου, την οποία προ λίγων ημερών εορτάσαμε, αλλά παραπέμπει στο μυστήριο της Θείας Οικονομίας για τη σωτηρία των ανθρώπων, το οποίο αποκάλυψε στην ανθρωπότητα ο Ιησούς Χριστός με την ενανθρώπησή του. Η εορτή των Θεοφανείων αποτελεί τη φανέρωση της Αγίας Τριάδας στον κόσμο. Ο Ιησούς Χριστός κατά τη Βάπτισή του στον Ιορδάνη ποταμό, παρουσιάζεται και ομολογείται ενώπιον των ανθρώπων ως ο Υιός του Θεού, ο Λυτρωτής και Σωτήρας του κόσμου. Την ίδια αυτή αλήθεια υπογραμμίζει και ο Απόστολος Παύλος στο παρόν αποστολικό ανάγνωσμα. Ο Χριστός με την ενανθρώπησή του, τη Σταυρική του Θυσία, την Ανάσταση και την Ανάληψή του στους ουρανούς γίνεται η πηγή χάριτος και ο διανομέας των ποικίλων χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος στα μέλη της Εκκλησίας.

Ο άνθρωπος με το Άγιο Βάπτισμα αναγεννάται πνευματικά με τη Χάρη του Θεού. Λαμβάνοντας το Άγιο Βάπτισμα γινόμαστε μέλη του σώματος της Εκκλησίας και είμαστε συνδεδεμένοι με την κεφαλή αυτού του σώματος, που είναι ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός. Ο σύνδεσμος αυτός της ενότητας δεν περιορίζεται μόνο στη σχέση με την κεφαλή, αλλά επεκτείνεται και σε όλα τα μέλη του σώματος. Το κάθε μέλος είναι συνδεδεμένο αρμονικά με την κεφαλή του σώματος, αλλά ταυτόχρονα και με όλα τα υπόλοιπα μέλη. Μέσα στο σώμα της Εκκλησίας το κάθε μέλος έχει τη δική του θέση και αποστολή «κατά το μέτρον της δωρεάς του Χριστού». Δηλαδή ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, η κεφαλή της Εκκλησίας είναι εκείνος που παρέχει τα διάφορα χαρίσματα στα μέλη του σώματος. Μαζί με τη Χάρη του Θεού, προσφέρονται και τα δώρα του Αγίου Πνεύματος, που είναι η διανομή και χορήγηση των χαρισμάτων από τη δωρεά του Χριστού. Δεν υπάρχει βαπτισμένος άνθρωπος που να μην παίρνει τη δωρεά του Χριστού με τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Τα χαρίσματα είναι οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος και χορηγούνται στους πιστούς από τον Ιησού Χριστό «κατά το μέτρον της δωρεάς». Δίδονται δηλαδή ως δωρεά στους πιστούς κατά την κρίση του Θεού και ανάλογα με την πίστη μας προς αυτόν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν αμοιβή της αξίας ή των ικανοτήτων μας.

Τα χαρίσματα όμως του Αγίου Πνεύματος όπως αναφέραμε, προσφέρονται με βάση το μέτρο του Χριστού, που αυτό εξαρτάται από το βαθμό και το μέτρο της λειτουργίας της βουλήσεως του ανθρώπου. Δεν μπορεί κάποιος να έχει όλα τα χαρίσματα, τα χαρίσματα είναι πολλά και ποικίλα. Μόνο ο Ιησούς ως άνθρωπος είχε όλες τις δωρεές και τα χαρίσματα. Ο Απόστολος Παύλος χαρακτηρίζει αυτά τα χαρίσματα, ως καρπό του Αγίου Πνεύματος στον άνθρωπο, που καλείται να καλλιεργήσει στο χώρο της Εκκλησίας «εις έργον διακονίας, εις οικοδομήν του Σώματος του Χριστού» (Γαλ. 5,22). Ο δυναμισμός των χαρισμάτων διοχετεύεται στο χώρο της Εκκλησίας, όπου ο Χριστός τα εμπιστεύεται στους Αγίους Αποστόλους, Προφήτας, Ευαγγελιστάς, Ποιμένας και Διδασκάλους. Τα χαρίσματα στην Εκκλησία δεν προσφέρονται ούτε αδιάκριτα, ούτε άσκοπα. Τα χαρίσματα λειτουργούν σωστά, αν προσφέρονται και βοηθούν στον καταρτισμό της αγιότητος. Τα χαρίσματα και οι χαρισματούχοι άνθρωποι της Εκκλησίας, δεν αποσκοπούν στην αυτοπροβολή, αλλά στην οικοδομή του σώματος της Εκκλησίας, στην κατάκτηση της αγιότητας των πιστών. Άλλωστε η πορεία του πιστού ανθρώπου δεν έχει αποκλειστικό – ατομικό χαρακτήρα, κανείς δηλαδή δεν πορεύεται προς την τελειότητα μόνος του, αλλά πορευόμαστε ως κοινωνία προσώπων. Η Εκκλησία προβάλει την κοινότητα και την κοινωνία και όχι την ατομοκρατία. Η σωτηρία ενός πιστού, είναι υπόθεση όλης της Εκκλησίας και η σωτηρία των μελών της Εκκλησίας αφορά τον κάθε πιστό. Ας μην λησμονούμε πως ο Τριαδικός Θεός είναι κοινωνία αγάπης τριών προσώπων. Ακολούθως ο Απόστολος Παύλος με βάση τη θεολογία αυτή τονίζει: «μέχρι καταντήσωμεν οι πάντες εις την ενότητα της πίστεως και της επιγνώσεως του υιού του Θεού, εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού».

Αυτά λοιπόν τα χαρίσματα καλούμαστε εμείς οι άνθρωποι να καλλιεργήσουμε. Κατά τον Άγιο Νικόλαο Καβάσιλα τα χαρίσματα είναι σαν τους σπόρους, που μπορεί η ποικιλία και ο αριθμός τους να εξαρτώνται από τον Σπορέα, η ωρίμανση και το μέγεθος όμως από την εύφορη γη, την αγαθή δηλαδή προαίρεση του ανθρώπου.

Κυριακή Μετά τα Φώτα, Ευαγγελικό Ανάγνωσμα (Ματθ. δ΄ 12-17) (Εφ. δ΄ 7-13)

Πρωτότυπο Κείμενο

Τῷ καιρῷ εκείνω, ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη, ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν, καὶ καταλιπὼν τὴν Ναζαρὲτ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς Καπερναοὺμ τὴν παραθαλασσίαν ἐν ὁρίοις Ζαβουλὼν καὶ Νεφθαλείμ, ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς. Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

Νεοελληνική Απόδοση

Εκείνο τον καιρό, όταν έμαθε ο Ιησούς πως συνέλαβαν τον Ιωάννη, έφυγε για τη Γαλιλαία. Εγκατέλειψε όμως τη Ναζαρέτ και πήγε κι έμεινε στην Καπερναούμ, πόλη που βρίσκεται στις όχθες της λίμνης, στην περιοχή των φυλών Ζαβουλών και Νεφθαλείμ. Έτσι πραγματοποιήθηκε η προφητεία του Ησαΐα που λέει: Η χώρα του Ζαβουλών και η χώρα του Νεφθαλείμ, εκεί που ο δρόμος πάει για τη θάλασσα και πέρα από τον Ιορδάνη, η Γαλιλαία που την κατοικούν ειδωλολάτρες, εκεί αυτοί που κατοικούνε στο σκοτάδι είδαν φως δυνατό. Και για όσους μένουν στη χώρα που τη σκιάζει ο θάνατος ανέτειλε ένα φως για χάρη τους. Από τότε άρχισε κι ο Ιησούς να κηρύττει και να λέει: «Μετανοείτε γιατί έφτασε η βασιλεία του Θεού».

Η μετάνοια, δρόμος σωτηρίας
«Μετανοείτε, ήγγικε γαρ η Βασιλεία των ουρανών»

Μετά τη Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό αρχίζει η δημόσια δράση και το έργο του Θεανθρώπου. Συνδέεται ακριβώς με το κήρυγμά του, στη βάση του οποίου διακηρυσσόταν: «μετανοείτε, ήγγικε γαρ η Βασιλεία των ουρανών». Η μετάνοια δεν είναι σίγουρα μια απλή έξαρση συναισθημάτων, αλλά ουσιώδες στοιχείο της πνευματικής ζωής. Συνδέεται με την Χάρη του Θεού προς τον άνθρωπο. Πρόκειται για ένα ευλογημένο σύνδεσμο που αναδεικνύει τον άνθρωπο στις κορυφογραμμές της αιώνιας ζωής, ως «εικόνα του Θεού».

Ασφαλής δείκτης

«Μετανοείτε, ήγγικε γαρ η Βασιλεία των ουρανών», προέτρεπε ο Κύριος. Έφθασε η Βασιλεία των ουρανών και γι’ αυτό μετανοείτε. Ο άνθρωπος επιβάλλεται να μετανοήσει για να γίνει μέτοχος της Βασιλείας. Η Βασιλεία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η κοινωνία με τον Χριστό και την άκτιστη χάρη του. Η άκτιστη χάρη του διαφυλάσσεται μέσα στην Εκκλησία και χορηγείται από το Πανάγιο Πνεύμα. Ποιό όμως είναι το βαθύτερο νόημα της μετάνοιας, η οποία ως τρόπος ζωής συνδέεται με τη Βασιλεία των ουρανών; Οι Πατέρες της Εκκλησίας τονίζουν ότι με την αμαρτία ο άνθρωπος απομακρύνεται από τη Ζωή, τον Χριστό. Σ’ αυτή την ολίσθηση επέρχεται έκπτωση από τη θεία Χάρη και στη συνέχεια η ζόφωση και η νέκρωση. Αυτό δείχνει ότι τελικά η αμαρτία δεν εξαντλείται σ’ ένα επιφανειακό ηθικιστικό περιεχόμενο, αλλά προσλαμβάνει μια βαθύτερη οντολογική διάσταση. Δεν είναι απλά μια αστοχία, που για την αποκατάστασή της επιβάλλεται μια στείρα τυπική συγγνώμη. Είναι μια κίνηση αποκοπής από την πηγή της ζωής, τον Θεό. Γι’ αυτό συνιστά μια βαθύτερη υπαρκτική κατάσταση. Απαιτείται, λοιπόν, ο άνθρωπος να βιώσει τη μετάνοια, η οποία τον ζωοποιεί και τον χαριτώνει. Είναι χαρακτηρι-στική η αναφορά του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά ότι «ει μη ταύτην (την σωτηρίαν) διά της διηνεκούς μετανοίας επισπασόμεθα». Έτσι, η μετάνοια αποδεικνύεται ως ο ασφαλής δρόμος που οδηγεί στην Βασιλεία των ουρανών.

Καιρός της Χάριτος

Μπορεί, βέβαια, ο άνθρωπος μη έχοντας αίσθηση του μεγαλείου που προσφέρει η κοινωνία με τον Θεό, να αγνοεί την ωραιότητά της και να παραμένει έτσι βυθισμένος στο
ζοφερό σκοτάδι της αμαρτίας. Εκείνη που ενεργεί σ’ αυτή την περίπτωση και δίνει διέξοδο είναι η θεία Χάρη. Ρίχνει στις καρδιές τον σπόρο της αλήθειας και την αρδεύει για να αποδώσει πνευματικούς καρπούς. Τότε ο άνθρωπος είναι σε θέση να συναισθανθεί και την αμαρτωλότητά του και να μετανοήσει πραγματικά. Η πατερική σκέψη τονίζει στο σημείο αυτό ότι το πρώτο στάδιο της πνευματικής ανάβασης του ανθρώπου είναι η βίωση της μετάνοιας. Και όσο το πυρ της μετάνοιας κατακαίει την ψυχή, τόσο αυτή η φωτιά μετατρέπεται σε άκτιστο φως. Η μετάνοια επομένως δεν είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα αλλά δώρο του Θεού προς τον άνθρωπο. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής τονίζει ότι «σπέρμα γαρ θείον υπάρχει σαφώς η κατά Θεόν λύπην. Καρπόν ώριμον την των αιώνων αγαθών ευφροσύνη παρέχουσα». Ο άνθρωπος όταν βιώσει τον καιρό της Χάριτος, τότε ωριμάζει πνευματικά. Όταν, λοιπόν, φθάσει σε κοινωνία με τον Θεό, αισθάνεται ότι μέσα του κυριαρχεί η πλησμονή της Χάριτος και της αγάπης του Θεού. Σ’ αυτό το στάδιο φθάνοντας, δεν τηρεί τις εντολές του Θεού είτε από φόβο είτε από την προσδοκία της ανταμοιβής, αλλά από αγάπη προς τον Χριστό. Καταλαβαίνει κανείς από αυτό ότι η μετάνοια δεν μπορεί να προκύπτει ως μια τυπική εξομολόγηση που υφαίνεται μέσα και από κάποιες ψυχολογικές εξάρσεις και επιφανειακούς συναισθηματι-σμούς, αλλά είναι μια ολοκληρωτική στάση ζωής. Με αυτή την αλλαγή ο άνθρωπος βιώνει την εν Χριστώ ζωή. Αισθάνεται την εσωτερική πληρότητα ως φως που καταυγάζει όλη την ύπαρξή του.
Αγαπητοί αδελφοί, από το στάδιο της μετάνοιας σε μια πορεία προς τη θέωση, βάδισαν και όλες οι άγιες και ευλογημένες μορφές της Εκκλησίας μας, οι οποίες διά μέσου των αιώνων, κοσμούν το λαμπρό οικοδόμημά της. Αυτό το δρόμο ακολούθησε και οι οσιακές μορφές του Γεώργιου του Χοζεβίτη, της Δομνίκης και του Κύρου Κωνσταντινουπόλεως, των οποίων τη μνήμη τιμούμε σήμερα. Η άσκηση που διήγαγαν ήταν το επιστέγασμα ολόκληρης της ζωής τους που ήταν δοσμένη στην αγάπη του Χριστού. Αυτό το δρόμο καλείται να ακολουθήσει και ο κάθε χριστιανός γιατί είναι η μόνη πορεία που μπορεί να τον καταξιώσει ως χαριτωμένη εν Χριστώ ύπαρξη.